کانه‌زایی طلای اپی‌ترمال با میزبان رسوبی عربشاه، جنوب ‌خاور تکاب، شمال ‌باختر ایران

کانسار طلای عربشاه طی فعالیت گرمابی حدود 11 میلیون سال پیش (بر پایه سن‌سنجی اورانیم- سرب زیرکن به روش LA-ICP-MS)، در شمال‌ باختر کشور تشکیل شده است. این فعالیت، بخشی از کمان ماگمایی ارومیه- دختر بوده که عامل کانه‌زایی در این ناحیه، مشابه ذخایر طلای زرشوران، آق‌دره و ساری‌گونی شده است. سنگ میزبان کانه‌زایی شامل مجموعه‌ای از توالی‌های رسوبی متعلق به پالئوزوییک زیرین است که توسط توده‌های نیمه‌ژرف داسیتی کالک‎آلکالن با تمایل آلکالن (پتاسیم بالا) قطع شده‌اند. کانه‌زایی طلا در این کانسار به لحاظ بافتی بیشتر به‌صورت رگه- رگچه‌، پُرکننده فضاهای خالی، بِرشی، توده‌ای و دانه‌پراکنده رخ داده است. کانه‌زایی طلا در کانسار عربشاه از دید نوع دگرسانی‌های گرمابی (کربنات‌زدایی، آرژیلیک، دولومیتی‌، سولفیدی و سیلیسی‌شدن) و روند تکوین کانه‌زایی در ارتباط با بِرشی‌ شدن و ته‌نشینی سولفیدهای فلزات پایه، آهن، آرسنیک و آنتیموان شبیه به کانسارهای مرتبط با سامانه‌های زمین‌گرمایی (اپی‌ترمال کم‌سولفید) در جایگاه‌های آتشفشانی است. با این تفاوت که سنگ میزبان آن رسوبی است. بیشتر کانه‌های سولفیدی در این کانه‌زایی، شامل پیریت، آرسنوپیریت، ارپیمنت و رآلگار، استیبنیت، گالن، اسفالریت، طلا و کمتر کالکوپیریت است. طلا در این کانه‌زایی به‌صورت آزاد شده از دانه‌های پیریت اکسیده، همچنین بسیار ریز (نامریی) درون فازهای سولفیدی به‌صورت محلول جامد همچون پیریت‌های آرسنیک‌دار رخ داده است. با توجه به جایگاه ساختاری، سنگ میزبان، پاراژنز کانی‌ها، حضور آرسنیک، آنتیموان، جیوه و فلزات پایه، دگرسانی گرمابی و حضور طلا به‌صورت نامریی در پیریت‌های آرسنیک‌دار، کانسار طلای عربشاه را می‌‌توان در گروه کانسار‌های اپی‌ترمال با میزبان رسوبی که در محیط‌های کششی درون‌قاره‌ای تشکیل شده‌اند، رده‌بندی کرد.